Viti 2024 u shënua nga zgjedhje të rëndësishme – si në Evropë ashtu edhe në Shtetet e Bashkuara – dhe tensione të vazhdueshme në pjesët më të brishta të Ballkanit Perëndimor.
Zgjerimi i BE-së ka potencialin për të stabilizuar rajonin dhe ka marrë hov në vitin 2024. Pyetja kryesore në vitin 2025 do të jetë nëse ky momentum do të ruhet.
Administrata e ardhshme e Trump nuk ka treguar shumë vëmendje për Ballkanin Perëndimor, dhe është e dyshimtë që rajoni do të luajë një rol të rëndësishëm në politikën e jashtme të SHBA.
Megjithatë, ndikimi global i kësaj administrate mund të reflektohet gjithashtu në Ballkan.
Ndërkohë që rajoni nuk është kurrë larg zgjedhjeve të parakohshme, deri tani janë planifikuar vetëm dy zgjedhje të rregullta – në Kosovë në shkurt dhe në Shqipëri në maj. Në të dyja vendet, ata që janë në pushtet janë të preferuar për t’u rikthyer në detyrë.
Demokracia në Ballkanin Perëndimor vazhdon të vuajë nga shumë probleme të kahershme, dhe mobilizimi i qytetarëve nëpër rrugë, veçanërisht në Serbi, po fiton rëndësi.
2025 – vit vendimtar për vazhdimin e momentit të zgjerimit të BE-së
Në vitin 2018, Komisioni Evropian, i drejtuar atëherë nga Jean-Claude Juncker, miratoi një strategji zgjerimi që e caktoi vitin 2025 si një vit të mundshëm për pranimin e Serbisë dhe Malit të Zi.
Edhe atëherë, kjo u përshkrua si shumë ambicioze, dhe kjo u vërtetua të ishte e vërtetë, pasi tani 2025 ka mbërritur dhe asnjë vend nuk është në prag të hyrjes në Bashkimin Evropian.
Për një kohë, nuk u propozua asnjë vit specifik si alternativë.
Megjithatë, pas shpërthimit të luftës në shkallë të plotë në Ukrainë, liderët e BE-së filluan të flasin përsëri për zgjerimin si një prioritet. Kohët e fundit, u përmendën data të reja, të paktën në rastin e Malit të Zi dhe Shqipërisë, të cilat tani synojnë të mbyllin të gjitha kapitujt e negociatave deri në vitet 2026 dhe 2027, përkatësisht.
Liderët e Serbisë gjithashtu bënë një përpjekje më të dukshme për të bërë të paktën përparim formal në rrugën e anëtarësimit në BE, por ky përparim ende nuk është materializuar.
Procesi i zgjerimit ka marrë shpejtësi në muajt e fundit, dhe viti 2025 do të jetë vendimtar për të parë nëse ky momentum do të mbahet.
Pas mbylljes së tre kapitujve të negociatave në dhjetor, Mali i Zi planifikon të mbyllë edhe më shumë vitin e ardhshëm, dhe Këshilli i BE-së konfirmoi gatishmërinë për të filluar punën për traktatin e anëtarësimit me vendin “në kohën e duhur”, raporton europeanwesternbalkans, transmeton Telegrafi.
Presidenca Polake e Këshillit, që do të zgjasë deri më 30 qershor, u angazhua për të bërë përparim në zgjerim.
Komisioni Evropian do të kryejë shqyrtime të politikave në vitin 2025 për të përcaktuar cilat reforma janë të nevojshme për t’u bërë gati për zgjerim.
Negociatat për Kuadrin Financiar Multivjeçar të ardhshëm (2028-2034) pritet të fillojnë formalisht, dhe përmbajtja e tij do të shërbejë si një tregues nëse BE pritet të pranojë anëtarë të rinj në atë periudhë.
Si do ta trajtojë administrata e dytë e Trump rajonin?
Që kur fitoi mandatin e dytë si President i Shteteve të Bashkuara, as Donald Trump dhe as bashkëpunëtorët e tij nuk kanë treguar se çfarë kanë planifikuar të bëjnë në Ballkanin Perëndimor, duke ilustruar një prioritet relativisht të ulët të rajonit në politikën e jashtme të SHBA-së.
Gjatë mandatit të tij të parë, ndonëse kishte përpjekje për të ndryshuar kursin në disa çështje, veçanërisht marrëdhëniet Serbi-Kosovë, vazhdoi kryesisht kontinuiteti.
Në analizat e tyre para-zgjedhore, ekspertët e politikës së jashtme vlerësuan se fitorja e Trump do të ishte një shtysë për forcat konservatore dhe nacionaliste në Ballkan dhe se angazhimi amerikan në Evropë dhe veçanërisht në këtë rajon “mund të zvogëlohej ndjeshëm”.
Disa emërime të kabinetit të Trump, të cilët perceptohen si mbështetës të pikëpamjeve më “të vendosura” në politikën e jashtme, e bëjnë më të vështirë parashikimin nëse dhe në çfarë mase do të ndryshojë situata pasi ai të marrë detyrën më 20 janar 2025.
Richard Grenell, i cili e njohu mirë Ballkanin gjatë mandatit të parë të Trump si Dërguar i Posaçëm i Presidentit për Dialogun Beograd-Prishtinë, u emërua nga Trump si Dërguar për Misionet e Posaçme.
Masa në të cilën puna e tij do të përqendrohet në Ballkan mbetet e panjohur. Lideri i Serbisë ka investuar tashmë në një marrëdhënie të mirë me administratën që po kthehet, duke realizuar marrëveshje biznesi me dhëndrin e Trump, Jared Kushner dhe (mundësisht) Donald Trump Jr.
Marrëdhëniet Kosovë-Serbi: Tensione të vazhdueshme apo përparim drejt normalizimit?
Nëse nuk ndodh ndonjë përmbysje e madhe në zgjedhjet e ardhshme në Kosovë (shih më poshtë), Albin Kurti dhe Aleksandar Vuçiq do të vazhdojnë të marrin pjesë në procesin e normalizimit, i cili nuk ka pasur asnjë normalizim në vitin 2024. Në fakt, me sulmin e vitit 2023 në Banjska dhe shpërthimin e fundit të kanalit të ujit, për të cilin Serbia ka mohuar çdo përgjegjësi, tensionet arritën kulmin e dekadës së kaluar.
Vuçiq dhe Kurti pranuan marrëveshjen e Brukselit-Ohrid të vitit 2023, e cila më pas u bë pjesë e kornizave të tyre negociuese për anëtarësimin në BE. Qëllimi përfundimtar i marrëveshjes është përshkruar si njohje “de facto”, dhe palët u thirrën të vazhdojnë implementimin e elementeve të saj, përfshirë njohjen e ndërsjellë të simboleve dhe dokumenteve.
Megjithatë, takime të ndryshme të mëvonshme në Bruksel dhanë pak rezultat. Veprimet e Kurtit në veri të Kosovës, të cilat synonin të vendosnin kontroll të plotë shtetëror mbi këtë zonë, pa formimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe, janë parë si kundërshtare nga shumë në komunitetin serb dhe kanë çuar në ftohjen e marrëdhënieve të Kosovës me BE-në dhe SHBA-në. Mungesa kryesore e Serbisë, përveç kërkesave formale të dialogut, mbetet ndjekja penale e Milan Radoiçiq, i cili mori përgjegjësinë për sulmin në Banjskë të vitit 2023.
Mandati i Miroslav Lajçak, Dërguarit të Posaçëm të BE-së për Dialogun Beograd-Prishtinë, skadon në janar 2025. Përfaqësuesja e re e Lartë e BE-së për Çështjet e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë, Kaja Kallas, nuk ka specifikuar planet e saj për ndërmjetësimin e dialogut, duke përfshirë nëse do të emërojë një Dërguar të Posaçëm të ri apo do ta udhëheqë vetë procesin.
Zgjedhjet në rajon: A mund të ketë ndonjë befasi për ata që janë në pushtet?
Zgjedhjet parlamentare në Kosovë janë planifikuar për 9 shkurt 2025, ndërsa ato në Shqipëri janë caktuar për 11 maj 2025. Partitë në pushtet, të udhëhequra nga Albin Kurti në Kosovë dhe Edi Rama në Shqipëri, favorizohen për të mbajtur pushtetin, por edhe nëse nuk e bëjnë këtë, nuk priten ndryshime në orientimin e tyre të përgjithshëm gjeostrategjik, pasi konsensusi për mbështetje të integrimit Euroatlantik ende ekziston në të dyja vendet.
Në vitin 2021, Lëvizja Vetëvendosje e Albin Kurtit fitoi më shumë vota nga çdo parti e vetme që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës, duke e mundësuar atë të shërbejë për mandatin e parë të plotë katërvjeçar. Anketat e opinionit sugjerojnë se partia ka ruajtur një nivel të lartë mbështetjeje dhe se udhëheq dy partitë kryesore opozitare, Lidhjen Demokratike dhe Partinë Demokratike, me një diferencë të gjerë.
Ndërkohë që fushata në Kosovë ka nisur, ka shpërthyer një polemikë kur Komisioni Qendror i Zgjedhjeve refuzoi të certifikonte Listën Serbe, e cila ka pasur një pozicion dominues në mesin e komunitetit serb. Do të mbetet për t’u parë nëse Lista Serbe do të certifikohet, pas procedurës së ankimimit.
Në Shqipëri, Partia Socialiste në pushtet synon të sigurojë një mandat të katërt radhazi nën kryeministrin Edi Rama. Partia kryesore opozitare, Partia Demokratike, ka pësuar përçarje dhe grindje brenda në vitet e fundit dhe tani drejtohet nga lideri i saj i gjatë, Sali Berisha, ish-kryeministër. Berisha ka kaluar pjesën më të madhe të këtij viti nën arrest shtëpie me akuza për korrupsion, të cilat ai i mohon.
Atmosfera politike në Shqipëri mbetet shumë e polarizuar, e cila është theksuar edhe në raportet e Komisionit Europian. Megjithatë, vendi ka arritur të bëjë përparim në rrugën e tij për në BE dhe pritet që Bashkimi Europian të vëzhgojë ngushtë zhvillimin e zgjedhjeve të ardhshme.
Serbi: A do ta tronditin protestat aktuale partinë në pushtet?
Ndërsa në qershor 2024, pas fitores në zgjedhjet lokale, pozita e Partisë Progresive Serbe dhe Presidentit Aleksandar Vuçiq dukej mjaft e qëndrueshme, ata u përballën me probleme pas njoftimit për rinisjen e projektit shumë të diskutuar të minierave të litiumit.
Shkalla e protestave që shpërthyen pas njoftimit i befasoi edhe partitë në pushtet. Situata e tyre u bë edhe më e vështirë nga protestat masive dhe bllokadat e studentëve që pasuan pas shembjes tragjike të stacionit hekurudhor të sapo-rikonstruktuar në Novi Sad më 1 nëntor.
Për momentin, ideja e një zgjedhjeje të parakohshme parlamentare është hedhur në publik, por asnjë nga aktorët nuk e mbështeti seriozisht atë (zgjedhjet e rregullta nuk pritet të mbahen deri në vitin 2027).
Ndërkohë që protestat në rrugë janë masive, opozita politike mbetet e fragmentarizuar.
Që nga viti 2016, SNS ka kaluar me sukses një seri krizash politike dhe protestash. Por në vend që të ulën, protestat po bëhen edhe më të mëdha ndërsa kalojnë vitet.
Shpërndaje në
SONDAZH
Loading ...
