Live

Qyteti i lashtë mëkatar Romak në fund të detit

21:02 / 29 Korrik 2019

Nga Kosova Live

Të  pasurit e Romës bën udhëtime të fundjavës këtu për festa . Shtetas të fuqishëm ndërtuan vila luksoze në plazhin e saj, me spa të nxehta dhe pishina me mozaikë, ku ata mund të kënaqnin dëshirat e tyre më të egra. Një banor madje kishte porositur një nymfë – një shpellë private e rrethuar me statuja mermeri, e dedikuar vetëm për ‘kënaqësi tokësore’. Më shumë se 2.000 vjet më parë, Baia ishte Las Vegas i Perandorisë Romake – një qytet turistik rreth 30 km nga Napoli në bregun perëndimor  të mbushur me kaldera me  ujë që kujdeseshin për teket e poetëve, gjeneralëve dhe të gjithëve pothuajse.

Ishte gjithashtu vendi ku të pasurit dhe të fuqishmit erdhën për të kryer punët e tyre të paligjshme. “Ka shumë tregime të intrigave të lidhura me Baia”, tha John Smout, një studiues i cili ka bashkëpunuar me arkeologët lokalë për të studiuar vendin. Thashetheme ka se Kleopatra u arratis në barkën e saj nga Baia pasi Julius Caesar u vra në 44BC, ndërsa Julia Agrippina komplotonte vdekjen e Klaudit në Baia, kështu që biri i saj Nero mund të bëhej perandor i Romës. “Ajo e helmoi Klaudin me kërpudha vdekjeprurëse,” shpjegoi Smout. “Por ai mbijetoi disi, kështu që atë natë, Agrippina mori mjekun e saj për të administruar një klizmë edhe me helmuese, e cila përfundimisht bëri punë”. Ujërat minerale dhe një klimë e butë e tërhoqën për herë të parë fisnikërinë e Romës në Baia në gjysmën e dytë të shekullit të 2 para Krishtit, dhe qyteti ishte i njohur për ta si fusha flegre (ose ‘të zjarrtë’), të quajtur kështu për shkak të kalderave . Kam vizituar vendndodhjen si një djalë dhe udhëzuesi hodhi një ombrellë në tokën me avull dhe lava doli”, kujton Smout.

Kalderat u nderuan nga grekët dhe romakët e lashtë si hyrje në botën e krimit, por gjithashtu nxitën një numër përparimesh teknologjike: shpikja lokale e çimentos së papërshkueshme, një përzierje e gëlqeres dhe shkëmbit vullkanik, nxiti ndërtimin e kupave të ajrosura dhe fasadave të mermerta, si dhe pellgje private të peshkut dhe shtëpitë e buta të banjës.

Por, duke pasur parasysh reputacionin mëkatar të Baia, ndoshta është e drejtë që aktiviteti vullkanik në zonë ishte gjithashtu rënia e këtij vendi. Gjatë disa shekujve, bradizmi, rritja graduale dhe rënia e sipërfaqes së Tokës të shkaktuar nga aktiviteti hidrotermal dhe sizmik, shkaktuan që pjesa më e madhe e qytetit të zhytet në një varr ujor, ku ende qëndron sot.

Interesi turistik në bregdetin dikur të popullarizuar u rinovua vetëm në vitet 1940 kur një pilot ndau një foto ajrore të një ndërtese, vetëm nën sipërfaqen e oqeanit. Së shpejti, gjeologët u habitën rreth puseve të lëna nga molusqet në rrënojat e gjetura pranë bregut, shenjat treguese që pjesët e kodrës kishin zhytur dikur nën nivelin e detit. Dy dekada më vonë, zyrtarët italianë urdhëruan një nëndetëse për të vrojtuar pjesët nënujore të qytetit.

Ajo që ata gjetën ishte interesante: që nga koha romake, presioni nëntokësor ka shkaktuar që toka përreth Baisë të rritet vazhdimisht dhe të bjerë, duke i shtyrë rrënojat e lashta lart në sipërfaqen e detit para se të ngadalë t’i gëlltitë ato përsëri – një lloj purgator gjeologjik.

Vendndodhja arkeologjike nënujore nuk është përcaktuar zyrtarisht si një zonë e mbrojtur detare deri në vitin 2002, kur ajo u hap për publikun. Që atëherë, teknologjia 3D skanuese dhe përparimet e tjera në arkeologjinë detare kanë ofruar pamje të parë në këtë kapitull të antikitetit: zhytësit, historianët dhe fotografët kanë kapur rrotat dhe portikët e zhytur, duke përfshirë Tempullin e Venusit (jo tempull, por një sauna termale) – zbulime që kanë dhënë gjurmë në shthurjen më të egër të Romës.

Për shkak të valëzimit të korës së Tokës, këto rrënime në të vërtetë gjenden në ujë relativisht të cekët, me një thellësi mesatare prej 6m, duke i lejuar vizitorët të shohin disa nga strukturat e saj të frikshme nënujore nga një anije me fund xhami ose videobarca. Qendrat lokale të zhytjes si Centro Sub Campi Flegreo (që bashkëpunuan me BBC në një dokumentar të kohëve të fundit rreth Baia) gjithashtu ofrojnë udhëtime snorkelling dhe scuba të qytetit të zhytur disa kilometra në Detin Tirren. Në një ditë të qetë, vizitorët mund të vërejnë kolona romake, rrugë të lashta dhe sheshe të shtruara me kujdes. Statujt e Octavia Claudia (motra e perandorit Klaudius) dhe Uliks shënojnë hyrjen në grotët e ujërave të zeza, krahët e tyre të shtrirë me thjerrëzat e bardha. Ka shumë për të parë mbi vijën e ujit, po ashtu. Në fakt, shumë nga skulpturat e zhytura janë në të vërtetë kopje; origjinalet mund të gjenden në majë të malit në Kështjellën Baia, ku Superintendenca Arkeologjike për Kampaninë menaxhon një muze të relikeve të tërhequra nga deti. Shumë nga rrënojat romake lart-tokësore janë gjithashtu të dukshme në afërsi të Parco Archeologico delle Terme di Baia, pjesa e qytetit antik ende mbi nivelin e detit. Ekspozuar në vitet 1950 nga Amedeo Maiuri, arkeologu që gjithashtu zbuloi Pompejin dhe Herculaneumin, faqja historike e tokës përmban mbetjet e tarracave mozaik dhe banjote braktisura.

Këto ditë bregdeti, i cili dikur ishte mbushur me pallate dhe banjot, përmban një marinë të vogël, një hotel dhe një pjesë të vogël të restoranteve të detit, që rreshtuan një rrugë të ngushtë që shkonte drejt veri-lindjes drejt Napoli. Koha mund te jete e kufizuar për të parë këtë relikt të humbur të lashtësisë së lashtë të Italisë: sizmologët parashikojnë veprimtari të mëtejshme vullkanike përgjatë bregdetit të Baia në të ardhmen e afërt, duke e bërë edhe njëherë fatin e qytetit të pasigurtë. Njëzet tërmete të vogla u regjistruan në këtë zonë vetëm gjatë vitit të kaluar dhe bisedimet në vitet e fundit kanë prekur përgjithmonë mbylljen e rrënojave të fundosura për vizitorët.

Nga Adrienne Bernhard, BBC

Shpërndaje në

U Kopjua