Brukseli i ka vënë Beogradit një dilemë: Ose ndaloni pengimin e hyrjes së Kosovës në organizatat kryesore ndërkombëtare ose aspiratat e saj për në BE do të ngrihen, raporton Euronews, përcjell gazeta online Reporteri.net.
Rruga e Serbisë drejt anëtarësimit në BE tani varet nga pëlqimi i saj i heshtur për miratimin e Kosovës ndaj organizatave ndërkombëtare, si OKB-ja dhe Këshilli i Evropës.
Ministrat e Punëve të Jashtme të BE-së të mbledhur në Luksemburg më 22 prill ranë dakord të ndryshojnë një pjesë kyçe të dokumentit në lidhje me negociatat e Serbisë për t’u bashkuar me BE-në, të njohur si Kapitulli 35.
Ndryshimi do të thotë se Brukseli do të ngrijë procesin e pranimit të Serbisë në bllok nëse nuk zbaton një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve të saj me Kosovën.
Kushti kryesor që Serbia të përmbushë është se ajo duhet të ndalojë pengimin e përpjekjeve të Kosovës për t’u bashkuar me organizatat kryesore ndërkombëtare.
Kosova ka ndërmarrë hapa diplomatikë për t’u anëtarësuar në OKB, Këshillin e Evropës, BE dhe NATO që nga shpallja e pavarësisë nga Serbia në vitin 2008.
Beogradi kundërshton pavarësinë e Kosovës. Si anëtare e OKB-së, ajo ka frikë se pranimi i anëtarësimit të Kosovës në këto institucione do të njohë në mënyrë implicite shtetësinë e saj.
Me arritjen e situatës në një ngërç, ministrat e jashtëm të BE-së shtuan të ashtuquajturën marrëveshje të Ohrit në Kapitullin 35, e cila synon të “normalizojë” marrëdhëniet e trazuara pothuajse prej tre dekadash të Serbisë dhe Kosovës.
Marrëveshja e ka marrë emrin nga liqeni i Ohrit, vendpushimi i Maqedonisë së Veriut ku u nënshkrua në pranverën e vitit 2023 për të riafirmuar dhe rifilluar marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013.
Kjo marrëveshje e arritur ndërmjet Brukselit, Serbisë dhe Kosovës njohu autoritetin qeverisës të institucioneve kosovare.
Rigjallërimi i një marrëveshjeje të mundimshme të ndërmjetësuar nga BE-ja
Vetëm disa zotime në këtë dokument janë zbatuar si nga Kosova ashtu edhe nga Serbia.
Kjo është arsyeja pse ministrat e jashtëm të BE-së kanë vendosur dispozita në marrëveshjen e Ohrit, klauzola detyruese për Serbinë, si një lloj standardi “merre-ose-lëre”.
Serbia jo vetëm që do të duhet të shmangë pengimin e aspiratave të Prishtinës për t’u anëtarësuar në organizatat ndërkombëtare, por do t’i duhet të njohë edhe dokumentet zyrtare administrative të lëshuara nga administrata kosovare, si targat dhe pasaportat me simbolet kombëtare të Kosovës.
Çështje të tilla janë kundërshtuar sistematikisht nga qeveria serbe që nga lufta e vitit 1999 me NATO-n që imponoi ndarjen e Kosovës.
Kosova më parë ishte një krahinë autonome brenda Serbisë kur të dy entitetet ishin pjesë e Jugosllavisë, e cila u shpërbë në vitin 1991.
Kushtet e krijuara më 22 prill nga BE-ja krijojnë një bashkim pjesësh figure politike për Beogradin duke vënë lidershipin e tij politik dhe gjithë shoqërinë serbe përpara një dileme torturuese: ose të fillojë një proces të ngadalshëm dhe progresiv të njohjes së Kosovës ose duhet të harrojë ndonjë shpresa afatmesme për anëtarësim në BE.
Serbia deri më tani ka shmangur çdo hap që mund të identifikohet si njohje de facto e shtetësisë së Kosovës.
Më 21 prill, serbët që jetonin në Kosovë kryesisht hoqën dorë nga një referendum i thirrur nga administrata kosovare, sipas qeverisë së Prishtinës, për të zgjidhur çështjen e kryetarëve të komunave në komunat me shumicë serbe të Kosovës.
Çështja ka qenë në pritje që nga nëntori i vitit 2022, kur policët serbë, kryetarët e komunave dhe gjyqtarët e veriut të Kosovës dhanë dorëheqjen për të protestuar për atë që ata pretenduan se ishte “shkelja” e marrëveshjeve të ndërmjetësuara nga BE nga autoritetet kosovare.
Vetë-menaxhimi kundrejt vetëvendosjes
Kjo pyetje e kryetarëve serbë është e lidhur drejtpërdrejt edhe me marrëveshjet e Ohrit.
Në tekst, Kosova u pajtua “të sigurojë një nivel të duhur të vetë-menaxhimit për komunitetin etnik serb në Kosovë” dhe të lejojë komunat serbe të harmonizohen ngushtë.
Megjithatë, serbët që jetojnë në veri pretendojnë se Prishtina kundërshton krijimin e “Asociacionit të komunave serbe”.
Ka katër qytete me shumicë serbe në veri të Kosovës: Mitrovica e Veriut, Leposaviqi, Zveçani dhe Zubin Potok.
Kjo zonë me shumicë serbe në Kosovë dominohet nga Lista Serbe (partia e vetme politike për komunitetin serb).
“Prishtina pretendon se kjo parti është e udhëzuar drejtpërdrejt nga Beogradi, veçanërisht nga presidenti nacionalist-konservator serb Vuçiq”, thuhet në artikullin e Euronews.
Qeveria e Kosovës pretendon se serbët vendas po veprojnë në të njëjtën linjë me Beogradin, që do të thotë se nuk dëshiron të bëjë lëshime për autonominë e territoreve serbe.
“Ne nuk duam që pjesa veriore e vendit tonë të transformohet në një lloj Republika Srpska,” tha kryeministri majtist nacionalist i Kosovës Albin Kurti, duke iu referuar entitetit autonom serb në Bosnje Hercegovinë.
Kosova nuk mund të pranojë një administratë të integruar dhe autonome serbe brenda territorit të saj përgjatë kufirit me Serbinë, një vend që nuk e njeh pavarësinë e saj.
Ndërkohë, serbët kanë frikë se duke i ndërprerë lidhjet me atdheun mund të bëhen qytetarë të dorës së dytë në një vend që do t’i diskriminojë.
Këshilli i Evropës dhe Kosova – goditje e re për Beogradin
Kosova kohët e fundit ka arritur sukses relativ politik.
Më 17 prill, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës (KE) miratoi rekomandimin që Kosova të bëhet shteti i saj i 47-të anëtar, duke shkaktuar zemërim në Beograd.
Presidenti Vuçiq tha se “nëse Kosova anëtarësohet në KiE, Serbia është e gatshme të vërë në pikëpyetje anëtarësimin e saj në Këshillin e Evropës”.
Serbia ka kryer stërvitje masive ushtarake në kufijtë me Kosovën për të treguar zhgënjimin e saj të thellë me vendimin e organizatës për të drejtat e njeriut me qendër në Strasburg.
Vendimi i asamblesë së KE-së është marrë pasi Kosova i ka kthyer tokën Kishës Ortodokse Serbe që i përket Manastirit të Deçanit.
Organizatat ndërkombëtare kishin kërkuar që autoritetet kosovare ta ndërmarrin këtë hap.
BE, Serbia dhe Rusia
Në dhjetor të vitit 2023, presidenti serb Vuçiç deklaroi se “nuk mendon se është e mundur që Marrëveshja e Ohrit të përfshihet në Kapitullin 35, sepse kjo do të thotë de facto mbyllja e derës (e BE-së) për Serbinë”.
Sipas një sondazhi të IPSOS të prillit 2022, numri i serbëve që kundërshtonin anëtarësimin në BE ishte më shumë se ata që ishin në favor të tij për herë të parë.
Ky sondazh zbuloi se shumica e serbëve mendojnë se BE po zvarritet kur bëhet fjalë për zgjerimin, me bllokun që nuk dëshiron të pranojë anëtarë të rinj.
Mungesa e besimit të serbëve në Bruksel duket se pasqyron disa të vërteta.
Një sondazh i fundit i marsit 2024 IPSOS/Euronews zbuloi se shumica e votuesve të BE-së janë kundër zgjerimit të mëtejshëm të unionit.
Marrëdhëniet midis Serbisë, BE-së dhe NATO-s kanë vuajtur në mes të pushtimit rus të Ukrainës, pasi Beogradi nuk i është bashkuar sanksioneve të BE-së kundër Moskës – pavarësisht kandidaturës së saj.
Kryeqytetet perëndimore e shohin Kosovën si një burim potencial jostabiliteti në zemër të Evropës.
Beogradi dhe Prishtina nuk i besojnë njëri-tjetrit. Të dy kanë frikë të bëjnë lëshime që mund të tradhtohen nga homologu i tyre.
Siguria e Kosovës garantohet me praninë e NATO-s dhe mbështetjen e BE-së për organizatat që promovojnë sundimin e ligjit.
Megjithatë, fantazma e paqëndrueshmërisë duket e madhe.
